Amhrán na Leabhar

Amhrán na Leabhar is deeply rooted in a poignant chapter of Irish history. Composed by the renowned poet and musician Tomás Rua Ó Súilleabháin in the 19th century, the tune is a poignant reflection of a personal tragedy. Ó Súilleabháin, a schoolmaster, was forced to relocate due to political pressures. As he departed, he entrusted his beloved book collection to a boat bound for Valentia Harbor.

.

Fate intervened, however, as the vessel encountered a tragic end, sinking along with its precious cargo. The loss of his literary treasures, representing a lifetime of knowledge and inspiration, profoundly affected Ó Súilleabháin. His grief found expression in eleven poignant verses of poetry, which eventually inspired the haunting melody we know today. The tune, often referred to as “Valentia Lament” or “Cuan Bhéal Inse,” encapsulates the despair and longing associated with this heartbreaking event, making it a powerful and enduring piece of Irish traditional music.

Amhrán na Leabhar is often referred to by these alternative titles:  

• The Song Of The Books
• Valentia Lament
• Cuan Bhéal Inse

Go Cuan Bhéil Inse casadh mé Cois Góilín aoibhinn Dairbhre Mar a seoltar flít na farraige Thar sáile i gcéin. I Portmagee do stadas seal, Fé thuairim intinn maitheasa D’fhonn bheith sealad eatarthu Mar mháistir léinn. Is gearr gur chuala an eachtara Ag cách mo léan! Gur i mBord Eoghain Fhinn do chailleathas An t-árthach tréan. Do phreab mo chroí le hatuirse I dtaobh loinge an taoisigh chalma Go mb’fhearrde an tír í ‘sheasamh seal Do ráib an tséin.

.

Mo chiach, mo chumha is m’atuirse! Mé im iarsma dubhach ag ainnise Is mé síoraí ‘déanamh marana, Ar mo chás bhocht féin! Mo chuid éadaigh chumhdaigh scaipithe, Bhí déanta cumtha, ceapaithe, Is do thriaill thar thriúcha Banban Mar bhláth faoi mo dhéin. Iad bheith imithe san fharraige Ar bharr an scéil, Is a thuilleadh acu sa lasair Is mé go támhach trém néal; Ba thrua le cách ar maidin mé Go buartha, cásmhar, ceasnaithe, Is an fuacht a chráigh im bhalla mé Gan snáth ón spéir!

.

Ní hé sin is mó a chealg me Ná chráigh mé arís im aigne, Ach nuair chínn féin fuadar fearthainne Gach lá faoin spéir; Neart gaoithe aduaidh is anaithe Is síon rómhór gan aga ar bith, Tinte luatha lasrach, Is scáil na gcaor. Chrom an uain ar shneachta ‘chur Le gála tréan Ar feadh deich n-uair gan amharca Le fáil ar ghréin. Na doitheanna cruadha peannaide A líon rómhór den ghalar mé, D’fhág suim gan suan ar leaba mé Go tláth i bpéin!

.

Dá shiúlfainn Éire is Alba An Fhrainc, an Spáinn is Sasana, Agus fós arís dá n-abrainn Gach aird faoin ré, Ní bhfaighinnse an oiread leabhartha B’fhearr eolas agus tairbhe Ná is mó bhí chum mo mhaitheasa Cé táid ar strae. Mo chreach! mo chumha ina n-easnamh siúd Do fágadh mé! Is mór an cúrsa marana Agus cás liom é Mallacht Dé is na hEaglaise Ar an gcarraig ghránna mhallaithe, A bháigh an long gan anaithe Gan ghála, gan ghaoth.

.

Bhí mórán Éireann leabhartha, Nár áiríos díbh im labhartha, Leabhar na Laighneach beannaithe Ba bhreátha faoin spéir. An “Feirmeoir” álainn, gasta, deas, A chuireadh a shíol go blasta ceart, Thug ruachnoic fraoigh is aitinn ghlais Go gealbhánta féir. Scoirim as mo labhartha Cé chrádar mé, Is ná cuirfeadsa aon ní ar fharraige Go brách lem ré; Moladh le Rí an nAingeal ngeal, Mo shláinte arís a chasadh orm, Is an Fhoireann úd ón anaithe Gan bá ‘theacht saor!